خواص موکساباسیون و موارد مصرف و منع مصرف

تعریف موکسی باسیون :

موکسی باسیون یا فیتیله گذاری عبارتند از درمان بیماری و یا پیشگیری از بروز آن به کمک حرارت دادن نقاط یا محلهای معینی از بدن . نام چینی آن طب سوزنی Zhen Jiu به معنی سوزن زدن و سوزاندن در برگیرنده مفهوم کاربرد موکسی باسیون نیز میباشد. موکسا باسیون نیز مانند طب سوزنی به منظور متعادل کردن جریان Qi در یین و یانگ به کار میرود.

اساس موکسی باسیون :

اساس این روش بر این واقعیت استوار است که گرم کردن ناحیه دردناکی از بدن موجب رفع درد آن قسمت میشود . موکسی باسیون برای درمان بیماریهای ناشی از سرما یا رطوبت و برای ضعف جسمانی توصیه شده است . و همچنین در کتاب محور معجزه آسا آمده است بیماریهایی که با طب سوزنی قابل درمان نباشد میتوان با کمک موکسا درمان نمود.

طب سوزنی و موکسا باسیون به عنوان اشکال مکمل درمانی به همراه یکدیگر در طی یک دوره درمانی به کار میروند

ماده ای که در این روش برای ایجاد حرارت به کار میرود از برگهای خشک شده گیاه برنجاسف با نام علمی Artemisia Vulgaris بدست می آید که به آن موکسا گفته میشود.

خواص گیاه موکسا Artemisia Vulgaris :

این گیاه از انواع خانواده گل های داوودی است در توصیف آن گفته شده ” برگ موکسا تلخ و گس است و وقتی مقدار کمی از آن استفاده شود ایجاد گرمای ملایمی میکند و در صورت استعمال مقدار بیشتری از آن گرمای نیرومندی را تولید خواهد کرد .

طبیعت این گیاه یانگ کامل است و توانایی ذخیره یانگ اولیه و جلوگیری از اضمحلال آن را دارد میتواند دوازده مریدین را باز کرده و در سه مریدین یین حرکت کند و خون و چی را تنظیم کند , سرما و رطوبت را دفع – رحم را گرم – خونریزی را متوقف – معده و طحال را به منظور رفع رکود گرم کند – قاعدگی را تنظیم و جنین را آرام کند.

زمانی که میسوزد به تمامی کانالها نفوذ کرده و صدها بیماری را برطرف میکند.میتوان یانگ را به وسیله موکسا به علت طبیعت گرم آن فعال کرده رایحه گس و زننده موکسا در مریدینها حرکت کرده و چی و خون را تنظیم میکند

سرما را از کانال ها دفع نموده و طبیعت تلخ آن رطوبت را برطرف میکند به همین دلیل است که به عنوان ماده ای ضروری در درمان با موکسا باسیون به کار میرود . علاوه بر آن پشم موکسا در اثر سوختن گرمای ملایمی تولید میکند که میتواند به اعمال پوست و عضلات نفوذ کند و بوی حاصل از سوختن آن رطوبت و بوی بد را از بین میبرد . اگر با مواد دیگر جایگزین شود درد غیر قابل تحملی در اثر سوختگی ایجاد کرده و اثرات درمانی آن نسبت به موکسا بسیار ناچیز خواهد بود.

خواص موکسا باسیون :

۱- گرم کردن مریدینها و دفع سرما :

جریان ناهنجار چی و خون در مجاری بدن معمولا در اثر گرما یا سرما روی میدهد. سرما سبب کند شدن و یا حتی رکود جریان ” چی ” میشود و گرما به تسریع جریان چی می انجامد . “گرمای طبیعی گردش خون را فعال میکند و سرما جریان روان آن را کند میسازد”. از آنجا که رکود ” چی ” و خون اغلب با گرم کردن ” چی ” رفع میشود از این رو موکسی باسیون به کمک پشم موکسای در حال سوختن روش مناسبی برای برقراری جریان روان ” چی ” میباشد . ” اگر رکود خون در رگها را نتوان با گرم کردن به کمک موکسا باسیون درمان کرد با طب سوزنی نیز نمیتوان آن را درمان کرد ”

” نشانه های افسردگی را تنها باید با کمک موکسا باسیون رفع نمود ” پس عملکرد موکساباسیون گرم کردن مجاری و تقویت گردش خون است . به همین دلیل در درمان بیماریهایی که ناشی از عامل سرما- رطوبت میباشند و بیماریها مزمن حاصل از نفوذ سرمای بیماری زا به عمق عضلات به کار میرود.

۲- به حرکت انداختن جریان روان ” چی ” و خون :

یکی دیگر از عملکردهای موکساباسیون به حرکت انداختن جریان صعودی یا نزولی ” چی ” و خون است . به طور مثال انجام موکسا باسیون بر روی نقطه (K1) برای درمان اختلالات ناشی از فزونی ” چی ” در بخش فوقانی و کمبود آن در بخش تحتانی بدن و نشانه های مرضی یانگ کبد در اثر جریان صعودی “یانگ چی ” موجب هدایت ” چی ” و خون به سمت پایین میشود.

” زمانی که در بخش فوقانی بدن فزونی چی دیده میشود ” چی ” را باید با کمک سوزنکاری نقاط در بخش تحتانی بدن به سمت پایین هدایت کنیم .

۳- تقویت یانگ و جلوگیری از اضمحلال آن :

” یانگ چی ” اساس بدن انسان است . وقتی که مقدار آن کافی باشد فرد زندگی طولانی خواهد داشت و اگر دچار کمبود شود , مرگ روی میدهد . اختلال ” یانگ ” به علت فزونی ” یین ” که به سندرم سرما می انجامد کمبود و فرسودگی ” چی اولیه ” را به دنبال دارد که مشخصه آن نبض در حال کاهش میباشد.

در این موقعیت استفاده از موکسا باسیون میتواند ” یانگ چی ” را تقویت کرده و از اضمحلال آن جلوگیری نماید. در کتاب محور معجزه آسا بیان شده است که “کمبود ” یین ” و ” یانگ ” هر دو را باید به وسیله موکسا باسیون درمان کرد .”

۴- پیشگیری و حفظ سلامت :

در کتاب نسخه های ارزشمند آمده است که ” افرادی که به ناحیه جنوب غربی چین سفر میکنند باید برای پیشگیری از جوش و زخم , مالاریا , بیماریهای مسری و انگلی , دو تا سه نقطه خاص بدن خود را موکساب باسیون کنند ” اغلب به دفعات گفته شده ” اگر فردی میخواهد تندرست بماند باید به کرات نقطه St36 را موکسا باسیون کند ”

در کتاب نکاتی از موکسا باسیون بیان چو آمده است ” در فرد تندرستی که نقطه Ren4 , Ren6 , Du4 , Ren12  اغلب موکسا باسیون میشوند طول عمری معادل حداقل صد سال خواهد داشت ” . تجربیات کلینیکی ثابت کرده که موکسا باسیون در پیشگیری از بروز بیماریها و حفظ تندرستی بسیار موثر است .

موارد مصرف موکسا باسیون :

به طور کلی موارد استفاده از موکسا شامل محدوده وسیعی از بیماریهای ناشی از ضعف با خصوصیات مزمن است مانند برونشیت – آسم یا اسهال و به خصوص در ضعف بدن بعد از دوره نقاهت و همچنین در افسردگی نیز موثر است .

برونشیت مزمن – آسم برونشیا – اسهال مزمن – بیماری مزمن – فشار خون پایین – فرسودگی – احساس سردی در بدن افسردگی – بیماری روده ای

موارد منع مصرف موکسا باسیون :

استفاده از موکسا در تب – بیماریهای عفونی حاد – با وجود فشار خون بالا (Hypertension ) – خونریزی در طی دوره قاعدگی و همچنین در حالت عصبانیت با اختلالات خواب یا به عبارتی دیگر در آن چه که بیماریهای یانگ خوانده میشود توصیه نمیگردد . نباید از این روش در تب های بالای ناشی از عوامل خارجی و در کمبود یین استفاده کرد

تب – عفونت های حاد – پرخونی – فشار خون بالا – اختلالات خواب – خونریزی حاد و مزمن طی دوره قاعدگی – عصبانیت و هیجان زدگی مفرط

در کتاب رساله ای در باب بیماریهای تب دار آمده است : ” بیماری که ضعیف است و نبض تندی دارد نباید تحت درمان با موکسا قرار گیرد هر چند که گرمای موکسا ضعیف است اما میتواند اثر داخلی نیرومندی داشته باشد ” این امر نشان میدهد که موکسا نامناسب میتواند نتایج نامطلوبی در پی داشته باشد .

انتخاب نقاط :

انتخاب نقاط برای انجام موکسا به علایم و نشانه های مرضی و خصوصیات فردی بیمار بستگی دارد . اصول مورد استفاده برای موکسا مشابه اصولی است که در طب سوزنی برای سوزنکاری به کار میرود. اما در بعضی از نقاط خاص برای موکسا ارجح تر میباشند که در این میان نقاط تقویت کننده عمومی نقش مهمی را بازی میکنند.

Ren6 / Ren 8 / Sp6 / St36

موکسا باسیون به طور مستقیم اندام های داخلی را تحت تاثیر قرار میدهد به همین دلیل نقاط Mu و Shu مربوط به اندام های داخلی نیز انتخاب میشوند.

جدول نقاط Shu و Mu  برای موکسا باسیون :

نقاط Mu	نقاط Shu	اندام
Lu 1	Bl 13	ریه
Liv 13	Bl 20	طحال
Ren 12	Bl 21	معده
Ren 5	Bl 22	سان جیایو
Gb 25	Bl 23	کلیه

موکسا باسیون روی نقاط تقویت کننده ویژه ( نقاط مادر ) و نقاط منشا ( Yuan ) نیز کاربرد دارد . ” ناف ” یا Ren 8  نقطه ممنوعه برای طب سوزنی یکی از نقاط تقویت کننده مهم برای انجام موکسا باسیون است .

در کتاب نسخه های ارزشمند اشاره شده که ” موکسا باسیون عموما ابتدا در بخش ” یانگ ” و سپس در بخش ” یین ” بدن به کار برده میشود .

از لحاظ بالینی به طور کلی اگر قرار است تنها طی یک جلسه بخشهای مختلف از بدن تحت درمان با موکسا قرار گیرد در آن صورت باید ابتدا بخش فوقانی بدن و سپس بخش تحتانی , ابتدا پشت و بعد ناحیه شکم , ابتدا سر و بدن و بعد از آن چهار اندام حرکتی موکسا گردند.

اما در هر حال ترتیب فوق در شرایط آسیب شناختی بیمار و تعداد نقاطی که باید موکسا شوند مشخص میکند.

معمولا به علت احتمال سوختگی و باقی ماندن اثر آن از موکسا بر روی سر و صورت و یا در نزدیکی غشاهای مخاطی خودداری میشود. بر اساس نوشته های متون کهن طب سوزنی , نقاط معینی وجود دارد که فقط استفاده از سوزن در آنها توصیه شده است اما استفاده از موکسا در آن نقاط منع گردیده است . زیرا اکثرا این نقاط در مجاورت اندامهای داخلی مهم و حیاتی مانند Bl1 که نزدیک کره چشم است  , و یا سرخرگهای بزرگ قرار دارند  مانند Si9 که در بالای سرخرگی بزرگ قرار دارد . در انجام موکسا باسیون در قسمت پایینی شکم و ناحیه خارجی زنان باردار باید جدا خودداری شود.